اثر “عصر عاشورا” توسط استاد محمود فرشچیان در سال 1355 ترسیم شد. این عنوان بسیار خوب به تصویر زمان وقوع حوادث بعد از ظهر عاشورا اشاره می‌کند. محمود فرشچیان، با استفاده از طراحی دقیق و کاربرد رنگ‌های غنی و تأثیرگذار، در “عصر عاشورا” توانسته است احساسات دردناک و تراژیک این واقعه تاریخی را به تصویر بکشد. این اثر، به عنوان یکی از آثار برجسته هنری در ایران شناخته می‌شود و همچنان در مجموعه‌های هنری و موزه‌های معتبر در سراسر جهان به نمایش گذاشته می‌شود. در ادامه به معرفی کامل تابلو نقاشی عصر عاشورا اثر استاد محمود فرشچیان می‌پردازیم، با ما در آکادمی رشیدی همراه باشید.
مخاطب انتظار دارد که در اثر “عصر عاشورا” شکل و چگونگی همنوایی هنرمند با احساس دردی که از واقعه کربلا نشئت می‌گیرد را تجربه کند. این اثر هنری امکان می‌دهد تا مخاطب از طریق ارتباط هنرمند با درد و رنجی که از این حادثه ناشی می‌شود، به عمق و غنای احساسی این واقعه پی ببرد.
در این اثر، بازخوانی بخشی از آن رویداد، همراه با مرثیه‌خوانی و تاکید بر ظلم و ستمی که بر زنان و دختران حرم امام حسین(ع) انداخته شده است، سوز و گدازی است که تسکین و تسلی‌بخشی برای مخاطبان ایجاد می‌کند. این بخش از اثر، احساسات دردناک و دریاچه‌ای از غم و اندوه را در مخاطبان به وجود می‌آورد و آنها را به عمق و تأثیراتی که واقعه کربلا بر زندگی این زنان داشته است نزدیک می‌کند.
تابلو “عصر عاشورا” با استفاده از بازنمود آثار به جای مانده از رویدادهای گذشته، به ما اجازه می‌دهد در زمان حال قرار بگیریم و احساس کنیم که در لحظه‌ای از اتفاقات در حال رخ دادن هستیم. این نوع روایت، امکان تجسم و درک بهتری از وقوع رویدادها و ارتباط ما با آنها را فراهم می‌کند، به طوری که ما می‌توانیم با تعامل با این تابلو، خواسته‌ها و امیدهایمان را درباره آینده بیان کنیم و در انتظار اتفاقاتی که در لحظاتی بعد از تصویر رخ می‌دهند باشیم.
در نقاشی عصر عاشورا، ما با تصویری از زنان و دخترانی که پس از نبرد به سرای خانه بازگشته‌اند، روبرو هستیم. آنها به تازگی از میدان جنگ بازگشته‌اند و در حالی که اسب زنده در بالای آنها قرار دارد، آنها در حال گریه و تاسف هستند.
این تصویر نشان دهنده غم و اندوهی است که زنان و دختران بر اثر جنگ تحمل کرده‌اند، و زنی در مرکز تصویر با دستی که به بالای اسب حلقه زده است و سری که بر بدن اسب تکیه داده، نمادی از درد و رنجی که در دلشان حس می‌شود را نشان می‌دهد. این تابلو نه تنها به ما واقعیت جنگ را نشان می‌دهد، بلکه درد و رنج زنان در آن را به تصویر می‌کشد و ما را به فکر و تامل در مورد تأثیرات ناخوشایند جنگ بر زنان می‌اندازد.
یک زن که در آغوش خود صورت اسب را نگه داشته و کودکی که سر خود را به شانه زن تکیه داده، نشانگر حالت تسلیم و اندوه است. همچنین دو کودک که یکی بر پای اسب نشسته و دیگری بر گردن اسب آویخته و زار می‌زنند، تصویری از غم و ناراحتی کودکان در مقابل واقعیت‌های سخت جنگ را به تصویر می‌کشند. همچنین دو زنی که سر خود را در دامان هم بر کف زمین افتاده‌اند و ناله می‌کنند، نشانگر درد و رنج عمیقی است که زنان در اثر جنگ تحمل می‌کنند. این تصاویر نشان می‌دهد که جنگ چه بلاهای بزرگی بر زنان و کودکان می‌آورد و اثرات غیرقابل توصیفی بر زندگی آنها دارد.
نقاش با کنار زدن پرده‌ها و راه ورود به حریم خیمه‌گاه را به ما می‌دهد، اما همچنان چهره‌های غمگینانه و اشک‌آلود زنان و کودکان را از ما پنهان می‌کند. این استراتژی نقاش، برای ایجاد یک حالت ابهام و همچنین ترغیب مخاطبان به تخیل و پرسش بیشتر در مورد درد و رنج این شخصیت‌ها در نقاشی عصر عاشورا می‌باشد. این تکنیک هنری می‌تواند برای تقویت بیانیه‌ی هنری و ایجاد تأمل و تفکر در مخاطبان مؤثر باشد.
نقاش با استفاده از این ترکیبی از تصویرسازی، فاصله و پوشش چهره‌های زنان و دختران را حفظ کرده و امکان بیان غم و ناله‌های آنها را در حالتی که به نوعی خاموش هستند، فراهم می‌کند. این روش، به یک انتقال صوتی تصویری تبدیل می‌شود که با توجه و سکوت به طور کامل درک می‌شود. این تناقض بین ظاهر آرام و خاموشی و بازتاب صدای درونی زنان و دختران، تجربه مخاطب را بیشتر به سوی تفکر و تأمل هدایت می‌کند و درک عمیقتری از درد و رنج آنها را به ما می‌رساند.
محمود فرشچیان با استفاده از تصویرسازی و رنگبندی مناسب، بیانگر تنگنا و سنگینی بار مصیبت‌های گذشته و فقدان امام(ع) و همرزمانش است. زنان و کودکان با پوشیدن چادرهای ارغوانی و بیانگری نهفته از تبعیض و ستم، وجود آن درد و رنج را به تمامی پیروان امام(ع) نشان می‌دهند. نشانه‌های فسردگی در بدن اسب و چشمان آن نیز تصویری مؤثر است که درک عمیقی از غم و درد مردم را به ما می‌رساند. گریه به عنوان میراثی که در جامعه باقی مانده، از وجودی تراژیک و متأسفانه شهادت امام حسین(ع) و همرزمانش خبر می‌دهد و تأثیری عمیق بر همگان دارد.
در اثر عصر عاشورا زمین و روییدنی‌های آن نیز در تصویر نقاشی حضور دارند و از وجود آنها نیز پیامی به ما منتقل می‌شود. خشکی و فرسودگی زمین نمادی از سختی و تحمل سنگینی مصیبت‌های گذشته است، اما در عین حال آنها همچنان همراهان اهل بیت(ع) هستند.
ترسیم خطوط کمانه و قوس در پیکره‌های زنان و دختران، اسب امام و عناصر طبیعی نیز، به وضوح نشان می‌دهد که آنها در اطراف مرکزیت واقعه قرار دارند که امام حسین(ع) است، اما به جای حضور غائب امام، حضور زینب(س) که در مرکز این دایره ایستاده، قرار داده شده است. این عناصر تصویرسازی از نقاشی عصر عاشورا به خوبی پیامی از همبستگی و تعلق به خاندان اهل بیت(ع) در محنت و سختی‌ها به ما می‌رسانند.
ترکیب رنگ‌ها در تابلو “عصر عاشورا” با توجه به نگارگری سنتی ایرانی، به طرزی لطیف و هماهنگ انجام شده است. استفاده از رنگ‌های ملایم و لطیف، باعث آرامش و هماهنگی در تصویر می‌شود و هیچ ترکیب آزاردهنده‌ای ایجاد نمی‌کند. به جای استفاده از رنگ سیاه در چادرهای زنان و دختران، از رنگ‌های ارغوانی (که به معنویت ارتباط دارند) و خاکستری استفاده شده است. این انتخاب رنگ‌ها باعث می‌شود تا حس ملایمی و متناسب با موضوع تابلو در اثر به وجود آید. رنگ سیاه تنها در چین‌های روی چادرها و سایه‌های ناچیز مشاهده می‌شود و این تنوع رنگی، تابلو را زنده و بیانگر جزئیات زیبا می‌کند.
استفاده از بی‌کرانگی رنگ‌ها یکی از ویژگی‌های برجسته آثار استاد محمود فرشچیان است و در تابلوی “عصر عاشورا” نیز این ویژگی به خوبی به کار رفته است. رنگ پیکره‌ی انسان‌های حاضر در تابلو، در تضاد و تمایز با سایر اجزای اثر قرار دارد و این تضاد بر جلب توجه بیشتر به آنها کمک می‌کند. با این حال، خطوط و شکل‌های پیکره‌ی آنها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با سایر عناصر تابلو عصر عاشورا هماهنگی و سنخیتی را ایجاد می‌کنند. این هماهنگی و سنخیت، جهت ایجاد تعامل و ارتباط بین اجزای تابلو و همچنین برجسته‌سازی زیبایی و هنرمندی اثر می‌باشد.
نور در تابلوی “عصر عاشورا” نقش مهمی در ایجاد فضای معنوی و ارتباط با نمایشگر و ناظر ایفا می‌کند. نور به صورت متداول و حاضر در تمامی ابعاد اثر حضور دارد و به عنوان یک عنصر جدایی‌ناپذیر، شهادت و استواری در برابر مواجهه با ناملایمات را نشان می‌دهد. نور در اینجا نه فقط به عنوان یک عنصر تزئینی استفاده می‌شود، بلکه نقشی فعال در ایجاد زیبایی‌ها و شهادت‌ها دارد.
نقاش و هنرمند، با استفاده از مهر قلمو خود، نور را در اندازه‌ها و موقعیت‌های مختلفی در اثر قرار داده است تا زیبایی و مقاومت را به نظاره بنشینان نشان دهد. این بازی با نور و سایه و تأثیر آن بر اجزای تابلو، عمق و زیبایی بیشتری به اثر می‌بخشد و باعث می‌شود تا بیشتر با جزئیات و تفاصیل شهادت و مقاومت آشنا شویم.
به طور قطع تابلوی “عصر عاشورا” دگرگونی واقعیت را با استفاده از شیوه‌ی بیان هنرمندانه استاد فرشچیان به تصویر می‌کشد. این شیوه‌ی بیان، با تمرکز بر جزئیات مصیبت و استفاده از تغزل و مرثیه‌واری شعری، احساسات شدید و شاعرانه‌ای را در مخاطب برانگیزد.
دیدگاهتان را بنویسید