زندگی‌نامه کمال الدین بهزاد هراتی نقاش ایرانی

استاد کمال الدین بهزاد که از او به عنوان استاد بهزاد و نقاش استاد نیز یاد می شود، در حدود سال 860ق/1455م در هرات به دنیا آمد. وی در قرن نهم و دهم هجری قمری به عنوان نقاش ایرانی به شهرت رسید و در دربار پادشاهان تیموری و صفوی به عنوان مأمور خدمت کرد. بهزاد به خاطر کمک‌ هایش به نقاشی ایرانی، به‌ویژه تکنیک‌ های بدیعش شهرت داشت.

بیوگرافی استاد کمال الدین بهزاد

استاد کمال الدین بهزاد، زاده هرات، نقاش ایرانی بود که به گفته منابع در جوانی پدر و مادر خود را از دست داد و توسط روح الله میرک بزرگ شد. بهزاد زیر نظر میرک هنر نقاشی را فرا گرفت و به نقاش مشهوری تبدیل شد.

بهزاد با حمایت اولین خَیر خود، میرعلی شیر نوایی، به سرعت به شهرت دست یافت و همین امر باعث شد فرصت های هنری متعددی به دست آید. در اوایل دهه 890 به دربار سلطان حسین باقره تیموریان در هرات پیوست که گردهمایی روشنفکران و هنرمندان نامی از جمله نوایی، جامی و خواندمیر بود. استعداد هنری کمال الدین بهزاد در این محیط سرشار از ذوق و مهارت شکوفا شد.

پس از سقوط سلسله تیموریان به دست محمدخان شیبانی در سال 912، بهزاد اقامت در هرات را برگزید. به گزارش بابر، شیبانی مدعی بود که در زمان سلطنت وی برخی از نقاشی های بهزاد را مرمت کرده است.

پس از پیروزی شاه اسماعیل صفوی بر تبریز و استقرار پایتخت در آنجا، کمال الدین بهزاد به این شهر نقل مکان کرد. در جریان جنگ با سلطان سلیم اول در سال 919، گزارش‌هایی وجود داشت که شاه اسماعیل نسبت به سلامتی بهزاد ابراز نگرانی کرده بود که نشان از احترام و لطف فراوان شاه به نقاش داشت. روشن است که بهزاد از حمایت شاه اسماعیل برخوردار بود.

در 27 جمادی الاولی 928، بهزاد به عنوان مدیر کتابخانه همایونی منصوب شد که بر کار کارکنان مختلف اعم از کاتبان، نقاشان، مذهّبان، جدول کشان، حلّکاران، زرگران و لاجوردشویان نظارت می‌ کرد. این انتصاب گواهی بر احترام و اطمینان بالایی است که شاه اسماعیل صفوی به کمال الدین بهزاد داشت. این سوابق با گفته منشی قمی که بهزاد تا اوایل سلطنت شاه طهماسب در سال 930 در هرات ماند، در تضاد است.

بهزاد در زمان شاه طهماسب همچنان افتخارات متعددی دریافت کرد. او در کتابخانه همایونی با سلطان محمد و آقا میرک همکاری کرد و در زمان شاه اسماعیل به ریاست آن منصوب شد. کمک های او به کتابخانه و استعداد هنری او مورد توجه دربار صفویه بود و او را یکی از برجسته ترین نقاشان زمان خود می دانستند.

لطایف نامه فخری، نوشته سلطان محمد هروی، حاوی داستانی است که روش کار کمال الدین بهزاد را در سال های آخر عمرش روشن می کند. بهزاد دستیار و شاگرد ترکی به نام درویش محمد نقاش خراسانی داشت که رنگ را برای او تهیه می کرد. سپس بهزاد کار خود را به شاگردش سپرد و اعتماد و اطمینان خود را به مهارت هنرمند جوان نشان داد.

به گفته حیدر میرزا، بهزاد به جز محمد نقاش خراسانی چند شاگرد دیگر از جمله قاسم‌علی چهره پرداز، مقصود و ملایوسف داشت. تأثیر کمال الدین بهزاد فراتر از هنر خود او بود و میراث او توسط شاگردانش به ارمغان می‌ آید که به نگارگری ایرانی نیز کمک شایانی کردند.

منشی قمی معتقد بود که بهزاد از معاصران یاری یا مولانا است که از همان فرقه هروی است. این به این دلیل است که این دو هنرمند در نسخه 893 بوستان در قاهره با هم همکاری کردند و عناصر فرقه‌ای را به متن اضافه کردند. این همکاری گواهی بر سنت‌ های هنری و فکری مشترکی است که در دوره‌ های تیموری و صفویه در میان هنرمندان ایرانی وجود داشته است.

کمال الدین بهزاد به دلیل توانایی چشمگیرش در به تصویر کشیدن حرکت طبیعی و سیال انسان در نقاشی های مینیاتوری اش شهرت داشت. او از تکنیک‌های بدیع برای انتقال روایت و جان بخشیدن به شخصیت‌ها استفاده کرد.

از آنجایی که نقاشی‌ های مینیاتوری معمولاً از نزدیک و در خلوت مشاهده می‌شوند، بهزاد توانست جزئیات پیچیده‌ای را درج کند که درک آن از راه دور دشوار بود و به آثارش عمق و غنای بخشید. توجه به جزییات بهزاد همچنان مورد تحسین علاقه مندان هنر و دانش پژوهان است.

ویژگی‌های آثار کمال الدین بهزاد

محبوبیت بهزاد به عنوان یک نقاش تا قرن ها پس از مرگش ادامه داشت و بسیاری از هنرمندان به دنبال تقلید از سبک و تکنیک های او بودند. متأسفانه این امر منجر به ازدیاد تابلوهای منسوب به بهزاد شد و شناسایی آثار اصلی او را با قطعیت دشوار کرد. در نتیجه، محققان و کارشناسان هنر باید برای تعیین صحت نقاشی‌های منسوب به بهزاد بر ترکیبی از تحلیل سبک، بافت تاریخی و منشأ تکیه کنند. با وجود این چالش ها، میراث کمال الدین بهزاد به عنوان یک نقاش چیره دست و مبتکر در هنر ایران کمرنگ نشده است.

مطالعه آثار و میراث بهزاد سال ها ادامه داشته است، اما پس از برپایی نمایشگاه هنر ایران در لندن سال 1931، توجه و علاقه مجددی به خود جلب کرد. از آن زمان مطالعات و نمایشگاه های متعددی به هنر کمال الدین بهزاد اختصاص یافته است که به روشن شدن زندگی، آثار و تأثیر او بر نقاشی ایرانی کمک کرده است.

منبع اولیه اطلاعات درباره آثار بهزاد، نقاشی‌ هایی است که امضای اصلی او را در نسخه‌ای از بوستان سعدی، که در حال حاضر در کتابخانه ملی قاهره نگهداری می‌شود، بر روی خود دارد. این نقاشی‌ ها بینش‌های ارزشمندی از سبک و تکنیک‌های هنری بهزاد ارائه می‌کنند و به عنوان معیاری برای ارزیابی سایر آثار منسوب به او عمل می‌کنند. علاوه بر بوستان سعدی، آثار دیگری نیز وجود دارد که گمان می‌رود نقاشی‌های اصیل کمال الدین بهزاد هستند که توسط کارشناسان هنری مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته‌اند تا به درک عمیق‌تری از میراث هنری او دست یابند.

حساسیت عمیق کمال الدین بهزاد نسبت به رنگ در روش منحصر به فرد او در استفاده از رنگ های متفاوت و شفاف در نقاشی هایش مشهود است. این تکنیک که با سایه‌های ظریف و ترکیب‌های ظریف مشخص می‌شود، به بهزاد اجازه می‌دهد تا تصاویر واضح و ظریفی خلق کند که جوهر سوژه‌هایش را به تصویر می‌کشد.

تسلط بهزاد بر رنگ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کمک‌های او به نقاشی ایرانی شناخته می‌شود و استفاده او از این تکنیک همچنان بر هنرمندان الهام‌بخش و تأثیرگذار است.

تحلیل نقاشی های بهزاد نشان می دهد که او به رنگ های سرد از طیف سبز و آبی علاقه داشته است. با این حال، او با ترکیب رنگ‌های گرم، به‌ ویژه سایه‌های پر جنب و جوش نارنجی، که کُنتراست و عمق را به آثارش می‌افزاید، این رنگ‌های سرد را متعادل کرد.

استفاده ماهرانه بهزاد از رنگ در تناسب هر یک از اجزای نقاشی او با کل و در نتیجه تصویری منسجم و یکپارچه مشهود است. این توجه به جزئیات و ترکیب بندی کلی از ویژگی های بارز هنر بهزاد است و او را به عنوان یک نقاش چیره دست متمایز می کند.

نقوش پیچیده شاخه های شکوفه، کاشی و فرش های گران‌بها در پس زمینه نقاشی های کمال الدین بهزاد گواه ذوق و ظرافت تزئینی استثنایی اوست. توجه بهزاد به جزئیات و توانایی او در گنجاندن عناصر تزئینی در نقاشی هایش به آثارش غنا و بافت افزود و آن ها را فراتر از تصویرسازی صرف ارتقا داد و آنها را به آثار هنری تبدیل کرد. تسلط بهزاد بر عناصر تزیینی یکی از ویژگی هایی است که نقاشی های او را متفاوت می کند و جایگاه او را به عنوان یک نقاش برجسته سنتی ایرانی نشان می دهد.

نقاشی‌های بهزاد به‌خاطر ترسیم چهره‌ های انسان که سطح قابل‌ توجهی از جزئیات و ظرافت را مشخص می‌کند، قابل توجه است. برخلاف چهره های عروسکی و یکنواخت در نقاشی های قبلی، چهره های بهزاد پر از شخصیت است و حس حرکت و روحیه ای را منتقل می کند که به سوژه هایش جان می بخشد.

توانایی کمال الدین بهزاد در به تصویر کشیدن پیچیدگی های بیان و احساسات انسان، گواهی بر مهارت او به عنوان یک نقاش و درک عمیق او از شکل انسان است. رویکرد نوآورانه او در پرتره به انقلابی در نقاشی ایرانی کمک کرد و استاندارد جدیدی برای برتری در این ژانر ایجاد کرد.

درگذشت آبروی نقاشی ایران

کمال الدین بهزاد نقاش سرشناس نگارگر ایرانی پس از مدت ها و سابقه کاری برجسته درگذشت. تاریخ دقیق مرگ او مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که در اوایل قرن شانزدهم رخ داده است. میراث بهزاد به‌عنوان یک نقاش چیره‌دست و مبتکر در هنر ایران، علی‌رغم درگذشت او، تا به امروز الهام‌بخش و تأثیرگذار بر هنرمندان و علاقه‌مندان به هنر است.

درباره محل مرگ و دفن کمال الدین بهزاد روایت های مختلفی وجود دارد. “قاضی احمد” معتقد بود که بهزاد در هرات درگذشت و در کوه مختار به خاک سپرده شد. از سوی دیگر، “محمد بن سلیمان هراتی” مدعی شد که بهزاد در سال 942 هجری قمری در تبریز درگذشت و در مقبره شیخ کمال خجندی به خاک سپرده شد. مکان دقیق دفن بهزاد نامشخص است،

اینکه استاد بهزاد در هرات درگذشت یا در تبریز موضوعی تاریخی است، اما در نهایت از کمک های بی شمار او به هنر مینیاتور ایران نمی کاهد.

نوشته شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند.