معرفی محمود فرشچیان نقاش ایرانی
محمود فرشچیان هنرپیشه استثنایی نقاشی است و به عنوان یک اتفاق منحصر به فرد در هنر معاصر ایران شناخته می شود که دارای استعداد و شایستگی استثنایی در قلمرو ترکیب بندی و استفاده از رنگ ها است. نقاشی های استاد محمود فرشچیان ریشه در دستورات متعارف نقاشی دارد. اما دگرگونی های قابل توجهی که وی در روند مرسوم نقاشی ایرانی ایجاد کرد، با آمیختن آن با تکنیک های بدیع، منجر به پیدایش سبک و مکتبی بدیع در نگارگری ایرانی شد.
فرشچیان در رویکرد هنری خود، علاوه بر پاس‌داشت تکنیک‌های دیرینه نقاشی، روش‌های بدیعی را نیز برای وسعت بخشیدن به افق‌های نقاشی ایرانی به کار گرفت. در سبک او، هنر به عنوان ایجاد ارتباط سودمند متقابل با ادبیات و شعر تصور می شود. محمود فرشچیان نقاشی های پویا و پر جنب و جوش، که عناصر سنتی و معاصر را در هم می آمیزند، اصالت، نقوش متحرک، ضربه های محکم و انعطاف پذیر، و تولید رنگ های مواج، از دیگر ویژگی های متمایز سبک او را به نمایش می گذارند.
محمود فرشچیان نقشی محوری در آشنایی جهانیان با هنر نقاشی ایرانی در صحنه جهانی داشت. او برای سخنرانی به دانشگاه ها و مؤسسات هنری متعددی دعوت شد و نقاشی های او موضوع بسیاری از نشریات، کتاب ها و مقالات در سراسر جهان بود. در ادامه به معرفی و زندگی نامه کامل این هنرمند نامدار می پردازیم با ما در آکادمی رشیدی همراه باشید.
فهرست مطالب
زندگینامه محمود فرشچیان
محمود فرشچیان در چهارم بهمن ماه سال 1308 هجری شمسی در محله احمدآباد اصفهان به دنیا آمد. پدرش حاج غلامرضا به دلیل فعالیت در تجارت فرش بود که به هنر علاقه زیادی داشت. محمود در جوانی به طور مرتب پدرش را به کارگاه های هنرمندان و تاجران فرش همراهی می کرد. این دیدارها او را در دنیایی از الگوها، رنگ‌ها، خطوط موازی و دایره‌ای غوطه‌ور کرد و تأثیری ماندگار بر جای گذاشت که به سرعت اشتیاق او را به هنر برانگیخت.
محمود فرشچیان خود را کودکی درونگرا نشان می دهد که نسبت به همسالانش علاقه کمتری به بازی نشان می دهد و در عوض ترجیح می دهد به کار مشغول شود. نقاشی های گچ بر روی دیوار، نقاشی های خانه پدری و نقش های روی فرش از همان ابتدای کودکی توجه او را به خود جلب کرد و ساعت ها به تماشای آن ها پرداخت.
وقتی محمود به سن مدرسه رسید پدرش حاج غلامرضا او را به “مدرسه متجدد گلبهار” فرستاد که به سبک مدارس اروپایی کار می کرد و خانواده ها برای تحصیل فرزندانشان شهریه می دادند. در این دوره، علاقه محمود فرشچیان به نقاشی بیش از پیش آشکار شد. او از مشاهده زیبایی نقش‌های فرش لذت می‌برد و طرح‌های نقوش فرش را روی کاغذ می‌کشید.
استعداد ذاتی محمود در نقاشی حتی در آن زمان مشهود بود. در نتیجه استادش ضیاالدین امامی او را به حاج میرزا امامی، روحانی و نقاش سرشناس آن عصر که کارگاه نقاشی را اداره می کرد، معرفی کرد. محمود با ادامه تحصیلات رسمی، چهار سال نزد او تحصیل کرد.
محمود فرشچیان تحصیلات رسمی خود را تا ششم ابتدایی در مدرسه گلبهار به پایان رساند. در 16 سالگی در سال 1324 هجری شمسی در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان ثبت نام کرد. محمود فرشچیان در هنرستان اصفهان، نقاشی فرش، مینیاتور، رنگ روغن و اصول طراحی نقوش سنتی (نقوش فرش، تذهیب و مینیاتور) را زیر نظر عیسی بهادری، مربی زبردست و بسیار ماهر هنرستان اصفهان آموخت. پس از اتمام چهار سال تحصیل، مدرک دیپلم خود را گرفت. استادان حسن به‌نیا معروف به «متین» و عدنانی نیز سهم بسزایی در پیشرفت هنری محمود فرشچیان داشتند.
فرشچیان در هنرستان اصفهان در زمینه ابزار نقاشی، تئوری رنگ، طراحی فرش و تولید سرامیک دانش آموخت. پروفسور بهادری در سال 1328 هجری شمسی یکی از گلدان های دست ساز فرشچیان را به نشانه هنر نمونه ایرانی به هنرمند نامی آرتور پوپ هدیه داد.
فرشچیان در 21 سالگی با اشتیاق فراوان و شور عمیق به انجمن شعرای اصفهان پیوست و به مطالعه آثار هنری و معماری شهر پرداخت. محمود فرشچیان کاملاً مجذوب آثار تاریخی اصفهان از چهل ستون تا مسجد شیخ لطاف الله با نقوش اسلیمی و ختایی و کاشی‌های متمایز بود. او هنگام بررسی دقیق طرح های این آثار، آنها را با دقت یک محقق مطالعه کرد و خود را در این راه گم کرد. به گفته برخی از علاقه مندان به هنر، او حتی در دوران سربازی خود از رها کردن قلم و نقاشی خودداری می کرد و آثاری را می ساخت که مورد استقبال زیادی قرار گرفت.
در سال 1329 هجری شمسی محمود فرشچیان به وین سفر کرد و برای ادامه تحصیل در دارالفنون ثبت نام کرد. او هفت سال را در اتریش گذراند و با بررسی سبک های نقاشی جهان، سبک هنری خود را اصلاح کرد. پروفسور فرشچیان در این مدت به منابع فراوانی از جمله کتابخانه ملی پاریس، موزه متروپولیتن نیویورک، دانشگاه هاروارد، موزه بریتانیا و گالری فریر در واشنگتن دسترسی داشت که در آنجا هنر غرب را مطالعه می کرد.
محمود فرشچیان در سال 1332 هجری شمسی برای بازدید از موزه های جهان و بررسی آثار هنرمندان بنام سفری مطالعاتی دو ساله را آغاز کرد. وی در این دوره تجربیات هنری ارزشمندی به دست آورد. پس از بازگشت به ایران در سال 1340 در اداره کل هنرهای زیبای تهران مشغول به کار شد. تا سال 1353 به ریاست گروه ملی رسید و به مقام استادی هنرهای زیبا در دانشگاه تهران رسید.
استاد فرشچیان در طول دوران تدریس خود شاگردان متعددی تربیت کرد که برخی از آنها در عرصه نقاشی به شهرت فراوانی دست یافتند. از میان این نقاشان، نام های قابل توجهی شامل اردشیر مجرد تاکستانی، حسین کاشیان، محمدباقر آقامیری و مجید مهرگان است. فرشچیان در سال 1359 از دانشگاه هنرهای زیبای تهران درخواست بازنشستگی داد که در نهایت پذیرفته شد. استاد پس از بازنشستگی به نقاشی و ادامه تحصیل پرداخت. از آن زمان به بعد آثار هنری متعددی تولید کرد که استعداد و توانایی‌های برجسته‌اش در نقاشی را به مخاطبان در ایران و سراسر جهان نشان داد.
استاد فرشچیان در خانواده ای متدین پرورش یافت و احترام عمیق ایشان نسبت به پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار در آثار ایشان مشهود است. وی اظهار داشته است که ارادت مادر استادش به امام سوم شیعیان تأثیر عمیقی بر او داشته و در خلق اثر او «عصر عاشورا» نقشی محوری داشته است. تابلوی «عصر عاشورا» یکی از تأثیرگذارترین آثار محمود فرشچیان بر مخاطبان بوده است.
ارادت عمیق فرشچیان به امام هشتم شیعیان، اعتقادی بود که تأثیر عمیقی در زندگی هنری ایشان داشت. او معتقد است در خلق آثاری چون تابلوی «ضامن آهو» و طراحی “ضریح امام رضا (ع)” از یاری امام بی بهره نبوده است. امام حتی دست استاد را که مدتی بود به دلیل بیماری قلبی قادر به نقاشی نبود، شفا دادند. به قول خود استاد در خواب چهره امام هشتم را دیده و به دنبال آن در آثار خود مانند نقاشی های ضامن آهو همان چهره را ترسیم کرده است.
نام استاد محمود فرشچیان اکنون به عنوان یک نقاش با سبکی متمایز و میراثی ماندگار در تاریخ هنر ایران و جهان استوار است. او در حال حاضر در نیوجرسی آمریکا اقامت دارد و سفر های فصلی به ایران دارد. استاد فرشچیان در سال ۱۳۳۴ با نیادخت قوامی ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد. فرزندان او به نام های علی مراد و لیلا به ترتیب پزشک و روانشناس هستند. دختر دیگرش فاطمه از اعضای سازمان مجاهدین خلق بود که در عملیات مرصاد کشته شد.
کارنامه استاد محمود فرشچیان
پروفسور فرشچیان آثار هنری متعددی خلق کرده است و تعداد دقیق نقاشی های او کاملاً مشخص نیست. حدود 150 تابلوی او در موزه سعدآباد تهران و 15 تابلوی او در موزه آستان قدس رضوی به نمایش گذاشته شده است.
در واقع دیدن نقاشی های محمود فرشچیان برای کسانی که با آثار استاد فرشچیان آشنایی ندارند بسیار نشاط آور است. استعداد هنری او بلافاصله در نگاه اول برای بینندگان آشکار می شود. استاد بر تمام اصولی که نقاشان قبل از خود می دانستند تسلط دارد و به همین دلیل است که بینندگان مجذوب آثار او می شوند. غنای مضامین، رنگ‌آمیزی پیچیده مینیاتورها و تنوع خلاقیت‌های منحصربه‌فرد فرشچیان، حساسیت‌های زیبایی‌شناختی هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
فرشچیان استعداد بی نظیری در به کارگیری رنگ های قوی و ملایم در آثار خود دارد. استفاده از سایه های روشن به او اجازه می دهد تا موضوعات خود را به جذاب ترین شکل ممکن ارائه دهد و بهترین سنت های موروثی رنگ آمیزی و پالایش ایران را به نمایش بگذارد. سبک رنگ آمیزی منحصر به فرد محمود فرشچیان ادامه سبک نقاشی دوره تیموری است که در آن دوره نیز درک فوق العاده پیشرفته ای از رنگ داشت.
سفر استاد فرشچیان برای تبدیل شدن به نماینده‌ی نام‌آور نقاشی معاصر ایران، سفری طولانی و پرچالش بوده که با تلاش و فداکاری مستمر مشخص شده است. وی در طول زندگی حرفه ای خود جوایز و افتخارات متعددی را دریافت کرده است که بسیاری از آنها توسط آکادمی های هنری جهان و سایر سازمان های معتبر به او اعطا شده است.
این جوایز و افتخارات گواهی بر استعداد هنری محمود فرشچیان و کمک های او به دنیای هنر است. آنها به منزله قدردانی از سبک منحصر به فرد او و تلاش او برای ترویج و حفظ میراث غنی نقاشی ایرانی هستند. این جوایز عبارت‌اند از:
- دریافت مدال طلای هنرهای نظامی در ایران، سال ۱۳۳۱
- دریافت مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر بلژیک، سال ۱۳۳۷
- اعطای جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر در ایران به فرشچیان در سال ۱۳۵۲
- دریافت مدال طلای آکادمی هنر و کار ایتالیا در سال ۱۳۶۰
- کسب دیپلم لیاقت دانشگاه هنر ایتالیا در سال ۱۳۶۱
- دریافت دیپلم آکادمیک اروپای ایتالیا در سال ۱۳۶۲
- دریافت تندیس طلایی اروپایی هنر ایتالیا در سال ۱۳۶۳
- دریافت نشان هنر نخل طلایی ایتالیا در سال ۱۳۶۳
- دریافت تندیس طلایی اسکار ایتالیا در سال ۱۳۶۴
- کسب نشان درجه یک هنر ایران در سال ۱۳۷۲
- دریافت مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر آمریکا در سال ۱۳۷۴
- ثبت نام استاد در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم در سال ۱۳۷۹
- دریافت نشان چهره ماندگار هنر ایران در سال ۱۳۸۰
- برگزیده چهاردهمین جشنواره رادیو و تلویزیون استان اصفهان در سال ۱۳۸۵
- دریافت نشان افتخار جهادگری در عرصه فرهنگ و هنر ایران در سال ۱۳۹۳
- اختصاص بخشی از کاخ بیرونی رضاشاه پهلوی به آثار محمود فرشچیان و ثبت آن به‌عنوان «موزه محمود فرشچیان» در تهران.
موزه‌ی محمود فرشچیان
کاخ بیرونی رضا شاه پهلوی که یکی از قدیمی‌ترین بناهای مجموعه کاخ سعدآباد است و مساحتی در حدود ۶۰۰ متر دارد به موزه آثار استاد محمود فرشچیان اختصاص یافته است. ساختمان موزه که دارای ویژگی‌های معماری دوره قاجار است دارای یک طبقه و یک زیرزمین است. این بنا در دوره پهلوی اول به عنوان دفتر رضا شاه پهلوی و مدتی محل سکونت ملکه دولتشاهی، همسر چهارم وی بود. این عمارت در زمان محمدرضا شاه محل سکونت سرآشپز دربار بود و پس از انقلاب 57 به انباری برای نگهداری اموال و تجهیزات موزه سعدآباد تبدیل شد.
در دهه 70، ساختمان کاخ رضا شاه به موزه ای تبدیل شد که آثار محمود فرشچیان، مینیاتوریست سرشناس ایرانی را به نمایش می گذارد. این موزه در مهر ماه سال ۱۳۸۰ به طور رسمی افتتاح شد. این موزه شامل پنج تالار است و در ابتدا با حدود 70 اثر که توسط فرشچیان به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اهدا شد، آغاز به کار کرد. با گذشت زمان، تعداد آثار به نمایش درآمده افزایش یافته است. همچنین مجسمه محمود فرشچیان در جلوی موزه نصب شده است.
فیلم مستندی به نام «عشق‌پرداز» به کارگردانی حمید کاویانی از زندگی و آثار محمود فرشچیان ساخته شد. در این فیلم با هنرمندان برجسته دیگری چون یدالله کابلی (خطاط)، علی‌اکبر صادقی (نقاش) و حجت شکیبا (نقاش) مصاحبه شده است. عزت‌الله نظامی، پرویز پورحسینی و زیبا بروفه نیز در این فیلم به ایفای نقش پرداختند.
محمود فرشچیان به دلیل سبک نوآورانه‌اش که تکنیک‌های نقاشی سنتی ایرانی را با سبک‌های هنری غربی در هم می‌آمیزد، بسیار شناخته شده است. ویژگی نقاشی های او تکرار پر جنب و جوش رنگ های آبی و لاجوردی است که به گونه ای منحصر به فرد به سوژه های او جان می بخشد. هر یک از آثار او نقش یا وجه جدیدی از فرهنگ و تاریخ ایران را نشان می دهد و هنر او را هم از نظر بصری خیره کننده و هم از نظر فکری جذاب می کند. کمک های او به هنر ایران قابل توجه بوده است و الهام بخش نسل جدیدی از هنرمندان بوده و به حفظ و ترویج میراث غنی نقاشی ایرانی برای نسل های آینده کمک کرده است.
معروف‌ترین تابلو نقاشی های استاد فرشچیان
1- بامدادان : در سال ۱۳۲۵ و در سن ۱۷ سالگی، محمود فرشچیان اولین تابلوی مینیاتور خود را به نام «بامدادان که تفاوت نکند لیل و ناهار» طراحی کرد. این تابلو، که به عنوان اولین اثر مینیاتوری محمود فرشچیان شناخته می‌شود، نشان دهنده استعداد واقعی وی در هنر تصویری بود و از آن به بعد، کارهای بسیاری از او در حوزه هنرهای تصویری، به ویژه هنر مینیاتور، به نمایش گذاشته شد.
2- تابلوی «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» از آثار مشهور فرشچیان به شمار می‌رود. این تابلو در سال ۱۳۲۶ و در سن ۱۸ سالگی توسط او خلق شد. این اثر، نشانگر استعداد و توانایی هنری وی در زمینه تصویرسازی و هنر مینیاتور است و به عنوان یکی از آثار مهم در دوران جوانی محمود فرشچیان شناخته می‌شود.
3- تابلوی پنجمین روز آفرینش، یکی از تابلوهای نفیس و مهم استاد فرشچیان است که در آن، جهان آفرینش به تصویر کشیده شده است. در این اثر، استاد فرشچیان مراحل ۶ گانه جهان آفرینش را بر اساس آیات قرآن کریم به تصویر کشیده است. او این تابلو را در سال ۱۳۵۲ با استفاده از تکنیک اکریلیک بر روی مقوای بدون اسید و با سبک نگارگری خود ترسیم کرد و در سال ۱۳۶۹ آن را به موزه آستان قدس رضوی، در صحن کوثر حرم اهدا کرد. این تابلو به عنوان یکی از آثار برجسته هنری در ایران شناخته شده است.
4- تابلوی عصر عاشورا، توسط استاد فرشچیان در سال ۱۳۵۵ خلق شده است. در این تابلو، استاد فرشچیان بدون هیچ اشاره‌ای به حادثه عاشورا، آثار بیماری، خشونت و مرگ را به تصویر کشیده است. این اثر، نشانگر تراژدی عظیمی است که در نتیجه آن اتفاقات عاشورا رخ داده و مخاطب را با غرق شدن در نوعی آگاهی حزن‌انگیز، شگفت‌زده می‌کند. تابلوی عصر عاشورا به عنوان یکی از آثار مهم و تأثیرگذار استاد فرشچیان در حوزه هنر مینیاتور، شناخته شده است.
5- تابلوی ابراهیم نبی یا “آزمون بزرگ”، یکی از مهمترین و بزرگترین اثار استاد محمود فرشچیان است. او این تابلو را در عید قربان سال ۱۳۶۷ آغاز کرد و پس از هفت ماه کار، آن را به پایان رساند. این تابلو، نشانگر دلبستگی وی به مفاهیم دینی و قرآنی است و نمایش دهنده آزمون بزرگ حضرت ابراهیم و تسلیم او به فرمان الهی است. در این تابلو، حضرت اسماعیل با دست‌ها و چشمان بسته در یک سوی تصویر و فرشتگان الهی حامل پیام خداوند در سوی دیگر تابلو قرار دارند. این تابلو در کاخ موزه سعدآباد نگهداری می‌شود و به عنوان یکی از آثار برجسته هنری در ایران شناخته شده است.
6- تابلوی ضامن آهو، این تابلوی یکی از نفیس‌ترین و زیباترین تابلوهای استاد محمود فرشچیان است. این تابلو در سال ۱۳۸۵ ، با استفاده از تکنیک اکلریک و سبک نگارگری خاص و با دقت بسیار بالا، روی مقوای بدون اسید خلق شد. در این تابلو، آهو به عنوان نمادی از ضامنی که دارای ویژگی‌هایی همچون زیبایی، قدرت و امنیت است، نشان داده شده است. همچنین، این تابلو محتوای معنوی و اعتقادی قابل توجهی نیز دارد و به عنوان یکی از آثار برجسته هنری در ایران شناخته شده است.
7- تابلوی غدیر خم و تابلوی کوثر، این دو از زیباترین و مهمترین تابلوهای استاد محمود فرشچیان هستند. تابلوی غدیر خم، در سال ۱۳۸۵ آغاز و سه سال بعد به پایان رسید. در این تابلو، به امامت امام علی (ع) در روز غدیر خم اشاره شده است. تابلوی کوثر نیز در سال ۱۳۸۶ به اتمام رسید و در آن، تصویر حضرت زهرا (ع) در روز قیامت را نشان می‌دهد که شفاعت خلق را از خداوند درخواست می‌کند. هر دوی این تابلوها، با دقت و زیبایی بسیار بالا خلق شده‌اند و به عنوان یکی از آثار برجسته هنری در ایران شناخته شده‌اند.
8- تابلوی شمس و مولانا، یکی از آثار زیبا و ماندگار استاد محمود فرشچیان است که در تابستان سال ۱۳۸۶ رونمایی شد. این اثر در بعداها به صورت تمبر نیز منتشر شد. در این تابلو، با الهام از بیت «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» و با استفاده از رنگ‌های خاص، استاد فرشچیان تلاش می‌کند حالت روحانی و کشش مولوی به شمس را به‌بهترین نحو تصویر کند. این اثر، نمایش دهنده عشق و شور و شوق مولانا به شمس و تعبیری از معنویت و مفهوم عشق در مذهب اسلام است. تابلوی شمس و مولانا به عنوان یکی از مهمترین آثار استاد محمود فرشچیان در حوزه هنر مینیاتور، شناخته شده است.
نوشته شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند.
دیدگاهتان را بنویسید