6 مورد راجب صنایع دستی آبگینه و انواع آن

صنایع دستی آبگینه کهن ترین صنعت دست ایرانی است. آبگینه به هنر آراستن شیشه‌ های به کار رفته در لوازم خانه می‌ گویند. هنر آبگینه، با استفاده از شیشه‌ های شکسته و خرده شیشه‌ ها گسترش پیدا کرده است. هنرمندان آبگینه‌ کار با استفاده از این مواد اولیه، شروع به تولید صنایع دستی آبگینه می‌ کنند. بد نیست بدانید آیینه‌ کاری، نقاشی روی شیشه، ویترای، معرق شیشه، تراش شیشه و… هم از شاخه‌های این هنر است.

این هنر در شهر هایی مانند تهران، اصفهان، میمند، قمصر و… در میان هنرمندان و صنعتگران وجود دارد. مجموعه آبگینه، شامل محصولاتِ در ارتباط با این هنر است. محصولاتی که فقط با دستان هنرمند ایرانی و فقط با تفکر اشراقی وی ساخته نمی‌ شود.

تاریخچه صنایع دستی آبگینه

ساخت آبگینه و شیشه در کشور ما پیشینه خیلی کهن و طولانی دارد. سابقه قدیمی ترین شیشه در ایران به دو هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌ رسد. از این تاریخ تا میلاد مسیح آثار شیشه‌ ای زیادی پیدا شده که از جمله آن‌ ها عطردان‌ ها، النگو ها، تندیس‌ ها، کاسه‌ ها و تُنگ‌ های زیاد هستند. یک گردنبند شیشه‌ ای دارای دانه‌ های آبی‌ رنگ در قسمت شمال غربی ایران پیدا شده که به حدود ۲۲۵ سال پیش از میلاد بر می گردد.

برخی آثار به دست آمده در مارلیک، حسن لو و شوش پیشرفت هنر شیشه‌ گری در ایران باستان را ثابت کرده که در این مورد می‌ توان به وجود مقدار بالایی بطری‌ های شیشه‌ ای اشاره نمود که در طول تحقیقات و حفاری‌ های انجام‌ شده در معبد چغازنبیل خوزستان کشف‌ شده‌ اند. در استان لرستان نیز قطعاتی به جنس شیشه که رنگی مایل به سبز داشتند پیدا شده که برای دوران قبل از تاریخ بوده است. از دوران هخامنشیان شواهد بسیاری برای استفاده از هنر آبگینه و شیشه وجود ندارد.

با یافتن اشیایی با جنس شیشه که متعلق به سلسله اشکانیان و ساسانیان است؛ می‌ توان گفت صنعت ساخت شیشه در ایران آن زمان رایج بوده است. هنرمندان با پیدایش اسلام به ساخت شیشه بیشتر دقت کردند. در این هنگام به جز تغییر کلی شکل و ظاهر شیشه، طرح‌ ها و خطاطی و مطالب نوشته‌ شده بر روی شیشه با رنگ و لعاب متداول است.

هنر آبگینه شیشه ای در همدان

از صنایع معروف همدان، صنایع دستی آبگینه شیشه ای یکی از زیبا ترین عناصر طبیعت است که هنرمند‌ های خلاق همدان آن را به شکل‌ های خاص و منحصر به فرد در می آورند.

یکی از شکل‌ های هنری شیشه، آبگینه است. هنر آبگینه در واقع همان شیشه گری است که به صورت سنتی انجام می شود و ظروف شیشه‌ ای با دمیدن هوا به درون مواد مذاب شیشه ساخته می شوند. در صنعت تراش شیشه، هنرمند با استفاده از ابزار ساده، اشکال مختلف و زیبایی را روی ظروف شیشه‌ ای مثل پارچ و لیوان، میوه خوری، شکلات خوری و لوستر ایجاد می‌ کند.

ظرف یکی از مواردی است که بانوان ایرانی علاقه‌ ی ویژه به آن دارند. در شهر همدان ظرف‌ های زیبا و متفاوت زیادی با طرح‌ های خاص وجود دارد. ظرف‌ های همدان بسیار معروف هستند و جزء صنایع دستی آبگینه اصیل ایرانی به حساب می آیند.

این طرح‌ ها به صورت نقش‌ های برجسته و فرو رفته و یا مات کاری، روی سطح شیشه دیده می شوند. علاوه بر همه‌ هنرنمایی‌ هایی که برایتان شرح دادیم، هنرمندان همدانی با ظرافت خاصی، بدنه‌ ظروف شیشه‌ ای سنتی مثل گلاب پاش، شکلات خوری، لوستر و میوه خوری را با آب طلا و نقش‌ های سنتی، اسلیمی، گل و بته تزیین می‌ کنند.

انواع روش‌ ها در هنر آبگینه

با توجه به وجود قدمت طولانی هنر شیشه گری در جهان، روش‌ های مختلفی برای تولید در شیشه‌ گری وجود دارد. در واقع هر یک از این روش‌ ها مزایایی نسبت به یکدیگر دارند و همچنین امکان ایجاد شیشه‌ هایی متنوع را فراهم می‌ کنند. در ادامه با دو روش اصلی این صنعت آشنا می‌ شویم.

شیشه گری فوتی

هنر شیشه گری با روش فوتی، هنر دمیدن نفس در شیشه است. این کار بعد از مراحل اصلی شیشه‌ گری مانند ذوب سیلیس انجام می‌ شود. این روش خود نیز دو روش دیگر دارد که عبارت‌ اند از روش فوتی آزاد و روش فوتی – قالبی. ویژگی‌های این دو روش را با هم مرور می‌کنیم:

• روش فوتی آزاد: در این روش بعد از ذوب کردن سیلیس متصل به لوله دم، شیشه‌ گر در آن فوت می‌ کند تا حبابی داخل شیشه پدید بیاید و شکل آن را با ابزار های دیگر و دمیدن دوباره تغییر دهد.
• روش فوتی – قالبی: در این روش بعد از ذوب کردن شیشه آن را همراه با لوله دم داخل قالب قرار می‌ دهند و با دمیدن درون شیشه آن را به شکل قالب در می‌ آورند.

شیشه‌ گری پرسی

روش دیگر شیشه‌ گری روش پرسی است. در این روش شیشه‌ گر بعد از ذوب کردن سیلیس آن را در قالب پرس قرار می‌ دهد و از لوله دم جدا می‌ کند. فشار هوا وارد قالب پرس می‌ شود و شیشه را به شکل قالب مورد نظر در می‌ آورد.

ابزار های هنر شیشه گری

مانند همه هنر های جهان در این هنر هم از ابزار های ویژه ای استفاده می‌ شود. ابزار‌ های شیشه‌ گری باید مقاوم به دمای بالا باشند. این ابزارها معمولا فلزی یا چوبی هستند. در ادامه برخی از ابزار ها را معرفی می کنیم.

• لوله دم: لوله‌ ای تو خالی و فلزی که شیشه ذوب شده را در آن قرار می‌دهند. با این لوله شیشه‌ گر درون شیشه مذاب فوت می‌ کند. در مواردی مثل استفاده از روش پرسی برای جابه‌جایی از آن در هنر شیشه گری استفاده می‌ شود.
• انبر: این ابزار شبیه به انبر‌های رایج است. از انبر در هنر شیشه گری برای شکل دادن به شیشه استفاده می‌ شود.
• قاشق: یکی از ابزاری که نقش قالبی دارند قاشق است. این ابزار از استوانه‌ ای چوبی ساخته شده که به یکسان شدن ضخامت شیشه کمک می‌ کند. نکته قابل توجه در استفاده از قاشق خیس بودن آن در طول زمان استفاده از آن در شیشه‌ گری است.
• تیغ: تیغ شباهت زیادی به چاقوی موجود در آشپزخانه دارد. تفاوت تیغ با چاقو های عادی مقاومت بیشتر آن است. از تیغ برای بریدن و یا خش انداختن محل جدا سازی استفاده می‌ شود.
• قیچی: یکی دیگر از وسیله های هنر شیشه گری قیچی است که کاملا شبیه به قیچی عادی می‌ باشد. کاربرد قیچی برای بریدن بار اضافی از شیشه و بریدن محل جداسازی همانند تیغ است.
• تخته: این ابزار با جنس چوبی خود مانند دیگر ابزار های چوبی در هنر شیشه گری باید مداوم خیس شود. تخته که در ابعاد مختلف ساخته می‌ شود برای تغییر شکل گوشه‌ ها و تمام ظروف شیشه‌ ای استفاده می‌ شود.
• قالب تخته: قالب تخته که از جنس چوب است و همیشه باید خیس بماند از دو تخته چوبی تشکیل شده است. کاربرد این وسیله برای کنترل و شکل دادن به ظروف است.

رنگ در صنایع دستی آبگینه

شیشه‌ های رنگی از زمان قدیم تا به امروز یکی از مهم‌ ترین محصولات این هنر بوده‌ اند. برای رنگ دادن در هنر شیشه گری از پودر اکسید فلزها استفاده می‌شود. این اکسید ها باید به اندازه کافی با شیشه مذاب اولیه مخلوط شوند. در ادامه با برخی از اکسیدات فلزها و رنگ‌ هایی که به شیشه می‌دهند آشنا می‌ شویم:

• رنگ سبز: ترکیب پودر آهن و بی‌ کرمات به وجود آورنده رنگ سبز است.
• رنگ آبی: از اکسید کبالت برای ایجاد رنگ آبی لاجوردی در هنر شیشه گری استفاده می‌ شود.
• رنگ قرمز: سلینیوم یا اکسید مس باعث این رنگ زیبا در شیشه می‌ شود.
• بنفش: یکی از رنگ‌ های خاص شیشه از گذشته تا به امروز بنفش بوده که با اضافه کردن ترکیب بی‌اکسید منگنز و کبالت در شیشه‌ ها به وجود می‌آید.
• قهوه‌ای: برای ایجاد رنگ قهوه‌ ای باید پیریت، گوگرد و ذغال چوب را استفاد کرد.

انواع صنایع دستی آبگینه

ظروف صنایع دستی آبگینه بسیار زیبا هستند و در طرح‌ ها و نقش‌ های گوناگون در بازار وجود دارند. شما با توجه به سلیقه و نیازتان می‌ توانید اقدام به خرید هر یک از این ظروف کنید و نمایی خاص و خیره‌ کننده را به ظروف پذیرایی یا تزئینی منزل خود بدهید. در ادامه به معرفی تعدادی از ظروف تهیه‌ شده به‌ وسیله هنر شیشه گری خواهیم پرداخت.

بطری آبگینه

با استفاده از بطری های آبگینه زیبا و خوش‌ رنگ و لعاب شما می‌ توانید لذت نوشیدن خود را چند برابر کنید و حتی می‌ توانید از آن استفاده تزئینی هم بکنید.

پارچ آبگینه

آیا چیزی بهتر از ریختن نوشیدنی در پارچ آبگینه زیبا و نوشیدن آب‌ خنک از آن است؟ استفاده از این پارچ بر سر میز غذا نمایی خاص و ویژه به میز شما خواهد داد.

ست پارچ و لیوان آبگینه

بانوان ایرانی همیشه به دنبال پیدا کردن ظروف هم‌ شکل و زیبا بوده‌ اند و این ست پارچ و لیوان به‌ آسانی احتیاج آن‌ ها را بر طرف خواهد کرد.

ست لیوان شربت‌ خوری آبگینه

نوشیدن شربت خنک در این لیوان‌ های زیبا خیلی لذت بخش و جذاب خواهد بود.

نوشته شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند.