نقش پرسپکتیو در طراحی آناتومی

مقدمه

پرسپکتیو در طراحی آناتومی، یکی از اصول اساسی و جذاب هنر تصویری است که هنرمندان را قادر می‌ سازد تا تصاویر واقع‌ گرایانه و با ابعاد درستی از بدن انسان را به وجود آورند. این تکنیک به هنرمندان اجازه می‌ دهد تا با استفاده از تغییر مقیاس، زاویه دید و فضا، تصاویری با عمق و حجم فراوان از اجزای بدن را به تصویر بکشند.

پرسپکتیو در طراحی آناتومی، به هنرمندان این امکان را می‌ دهد تا با استفاده از خطوط و نقاط، فضا و عمق را به تصویر بکشند. این تکنیک با اصول هندسی و ترکیب دقیق اجزای بدن، هنرمندان را قادر می‌ سازد تا تصاویری واقع‌ گرایانه و با تعادل و تناسب درست بین اجزا را به وجود آورند. با استفاده از پرسپکتیو، هنرمندان قادر خواهند بود تا سه بعدی‌ سازی دقیقی از قسمت‌ های بدن انسان را ایجاد کنند و ابعاد و تناسب درست را در تصویر به نمایش بگذارند.

نقش پرسپکتیو در طراحی آناتومی، به هنرمندان این امکان را می‌ دهد تا به شکلی دقیق و واقع‌ گرایانه به بدن انسان نگاه کنند. این تکنیک، نه تنها به هنرمندان کمک می‌کند تا تصاویری با زیبایی و تعادل درست از بدن انسان را به وجود آورند، بلکه امکان ایجاد حس عمق و واقعیت در تصویر را نیز به آن‌ها می‌ دهد. بنابراین، اگر شما به دنبال یادگیری یک تکنیک هنری جذاب هستید که به شما امکان می‌ دهد تصاویر واقع‌ گرایانه و با ابعاد درستی از بدن انسان را به تصویر بکشید، پرسپکتیو در طراحی آناتومی بهترین انتخاب است.

طراحی آناتومی به عنوان یکی از مهمترین حوزه های هنری، همواره مورد توجه بسیاری از هنرمندان و طراحان قرار گرفته است. اما یکی از موضوعاتی که در طراحی آناتومی بسیار مهم است و به طور ویژه در نقاشی انسان، حیوانات و موجودات فانتزی، بسیار برجسته است، استفاده از پرسپکتیو است.

“16 آموزش برای طراحی آناتومی به صورت تخصصی” : در این مقاله بلند، توضیحات و آموزش هایی راجب به آموزش طراحی آناتومی انسان و پرندگان را برای شما هنردوستان شرح داده‌ایم. جهت مطالعه مقاله کلیک کنید!!!

تاریخچه‌­ی کوتاهی از پرسپکتیو

پرسپکتیو علمی است که به بررسی سازوکار بینایی، به طور اختصاصی، بر اساس مکانیزم چشمان انسان می­ پردازد. بر طبق مدارک موجود، درک قوانین دقیق ریاضی پرسپکتیو، به دوران بعد از رنسانس در اروپا برمی­گردد. ورود این علم به هنر نقاشی موجب تحول بزرگی شد. چرا که هنر نقاشی می ­تواند تصویری که انسان به چشم خود در یک فضای سه بعدی مشاهده می ­کند را در یک صفحه‌­ی دو بعدی تصویر کند.

تا قبل از کشف دقیق این دانش، در مناطق مختلف دنیا عمق فضایی که انسان به کمک چشمان خود می­ بیند، به روش های دیگری در نقاشی بروز می­ کرد. به ­طور مثال در نگارگری شرق از جمله ایران، ژرفانمایی به صورت تغییر ارتفاع بروز پیدا می­ کند. به عبارت دیگر اجسام هرچه بالاتر ترسیم شوند، در واقع دورتر هستند.

همچنین در این شیوه از نقاشی، برای طراحی فضاهای معماری و نشان دادن عمق بنا، از خطوط مورب و موازی استفاده شده است. این در حالی است که بر اساس علم پرسپکتیو، خطوط به یک یا چند نقطه‌­ی گریز گرایش دارند. در ادامه با این دانش بیشتر آشنا خواهید شد.

انواع پرسپکتیو در طراحی آناتومی از لحاظ زاویه‌­ی دید

اصولاً پرسپکتیو را در سه زاویه نگاه از دید ناظر ایستاده بر روی زمین، نگاه از بالا به یک شی در پایین و نگاه از پایین به یک شی در بالا بررسی می­ کنند که به ترتیب، با اصطلاح دید ناظر، دید پرنده و دید مورچه شناخته می­ شوند. در تصاویر بخش بعد این موارد را بهتر درک خواهید کرد.

انواع پرسپکتیو در طراحی آناتومی از لحاظ نقاط گریز

پرسپکتیو صفر نقطه ­ای:

این نوع از پرسپکتیو همان روشی را به کار می­ گیرد که در نگارگری شرقی برای ژرفانمایی بناها استفاده می­ شد. خطوط به صورت مورب و کاملاً موازی ترسیم می­ شوند. این نمونه از پرسپکتیو عمدتاً در طرح­ هایی مورد استفاده قرار می­گیرد که نیاز به ابعاد و اندازه­ های دقیق برای ساخت طرح مورد نظر دارند. به عبارتی پرسپکتیو صفر نقطه ­ای، به عنوان نقشه­ های سه ­بعدی دقیق برای ساخت یک شی کاربرد دارند.

پرسپکتیو یک نقطه­ ای:

اگر در یک اتاق با طول نسبتاٌ طولانی با دقت به اطراف خود نگاه کنید متوجه خواهید شد که بسیاری از خطوط افقی در واقع به سوی یک نقطه­‌ی مشترک متمایل می­ شوند. دلیل این موضوع، مکانیزم خاص چشمان ما برای درک سه بعدی فضا و در واقع درک عمق است. در تصویر 3، با بررسی خطوط گریز بیشتر این موضوع را درک خواهید کرد که کدام خطوط به سمت این نقطه‌­ی مشترک، میل می­ کنند.

در این تصویر با مؤلفه­ های اولیه و مورد نیاز برای درک پرسپکتیو در طراحی آناتومی آشنا می­ شوید. به­ طور کلی در این علم، با خط افق، نقاط گریز و خطوط گریز سرو کار داریم. خط افق در واقع خطی است که نقط گریز خطوط افقی بر روی آن قرار می گیرند. خط افق در تصویر 3 در راستای چشم فردی در حالت ایستاده فرض شده است.

نقاط گریز، همان نقاطی را شامل می­ شوند که خطوط گریز در آن نقاط به هم می­ رسند. در تصویر 3 تنها یک نقطه وجود دارد که در وسط قرار گرفته است. این نشان می ­دهد که فرد دقیقاً از وسط فضا به اطراف خود نگاه می ­کند.

به علاوه در صورت بررسی دقیق تصویر 3 بیشتر با نمای دید ناظر، مورچه و پرنده نیز آشنا خواهید شد. همان­طور که در تصویر می ­بینید، در دید مورچه سر ناظر به بالا مایل است و در دید پرنده، ناظر به پایین نگاه می­ کند.

پرسپکتیو دو نقطه ­ای (افقی):

اگر بخواهیم از مکعب ­ها برای توضیح تفاوت پرسپکتیو دو نقطه ­ای با یک نقطه­ ای استفاده کنیم، می­ توان گفت که در پرسپکتیو یک نقطه­ ای یک سطح از مکعب، دقیقاً در روبروی ما قرار دارد. در حالیکه در پرسپکتیو دو نقطه ­ای مکعب روبروی ما با زاویه­ ای چرخیده و ما از دید کاملاً روبرو هم حداقل دو وجه از مکعب را می ­بینیم. به تصویر 4 توجه کنید.

دقت داشته باشید که در این تصویر یک مکعب با خطوط و سطوح موازی در پرسپکتیو ترسیم شده­ است. در اشکال پیچیده ­تر همه‌­ی خطوط با هم موازی نیستند. اما قاعده‌­ی کلی چنین است که تمام خطوط موازی در یک نقطه‌­ی گریز مشترک به هم می ­رسند. در نتیجه ممکن است که در یک تصویر پیچیده ­تر همانند آنچه در تصویر 5 می ­بینید، چندین نقطه­‌ی گریز داشته باشیم.

پرسپکتیو دو نقطه ­ای عمودی:

در برخی موارد دو نقطه­‌ی گریز در یک خط عمودی نسبت به هم قرار دارند. پیش­تر گفته شد که اگر به یک مکعب که کاملاً در روبروی ما قرار دارد از جهتی نگاه کنیم که تنها یک وجه از آن را ببینیم، همچون تصویر 3، پرسپکتیو ما یک نقطه­ ای خواهد بود.

حال اگر این مکعب مثل یک برج بلند باشد، خطوط عمودی نیز دیگر به چشم ما عمودی نخواهند بود و در یک نقطه در بالا یا پایین به هم می­ رسند. اگر از دید مورچه نگاه کنیم، یعنی سر ناظر به بالا چرخیده باشد، نقطه­ ی گریز دوم مانند تصویر 6 در بالای نقطه­ ی گریز قرار می­ گیرد. اما از دید پرنده برعکس بوده و در پایین نقطه­‌ی گریز اول قرار می­گیرد.

پرسپکتیو سه نقطه ­ای:

اگر به یک برج بلند با دقت نگاه کرده باشید، حتماً متوجه شده ­اید که علاوه بر اینکه خطوط افقی به سوی نقاطی مشترک میل می­ کند،  خطوط عمودی نیز به سوی نقطه ­ای مشترک در ارتفاع، به هم نزدیک می ­شوند. در اینجا یک نقطه­‌ی گریز دیگر بالای خط افق اضافه می ­شود و دیگر خطوط عمودی موازی هم نخواهند بود.

در شکل سمت چپ در تصویر 7 بهتر متوجه موضوع خواهید شد. این شکل در دید مورچه ترسیم شده است و ناظر به یک برج بلند نگاه می­ کند. به دلیل همین ارتفاع زیاد برج، تمایل خطوط عمودی به نقطه‌­ی گریز سوم را به وضوح درک می­ کنیم.

همچنین گاهی امکان دارد که نقطه­‌ی گریز سوم که در طراحی متصور می­ شویم، در زیر خط افق قرار داشته باشد. این اتفاق زمانی می ­افتد که به طور مثال، از بالا به ساختمان­ های شهر نگاه می­ کنیم. این مورد را در سمت راست تصویر 7 می ­بینید. این شکل در نمای پرنده ترسیم شده است.

پرسپکتیو چهار نقطه ­ای:

تمام پرسپکتیوهایی که تاکنون بررسی کردیم با خطوط صاف ترسیم می­ شدند. اما پرسپکتیوهایی که از این به بعد بررسی خواهند شد در یک فضای سه­ بعدی با خطوط منحنی قرار می­ گیرند. پرسپکتیو چهار نقطه­ ای یک میدان دید استوانه­ ای در اختیار ما قرار می ­دهد که در تصویر 8 نمونه ­ای از آن را می­ بینید.

پرسپکتیو پنج نقطه ­ای:

پرسپکتیو پنج نقطه ­ای یا چشم ماهی در یک فضای کروی ترسیم می­ شود. در واقع انگار که ما نیمی از ­کره را می بینیم. این حالت را می ­توانید با بررسی تصویر 9 که اثری از موریس اشر را به نمایش می­ گذارد، بهتر درک کنید.

پرسپکتیو چشم ماهی شبیه به حالتی است که ما در یک آینه­‌ی کره ­ای به محیط نگاه می ­کنیم. در نهایت تصویر کامل از تمام بخش ­های فضا درون یک کره­‌ی کامل را در سمت راست تصویر 10 می­ بینید. این تصویر همچنین یک مقایسه‌­ی کاملی از انواع پرسپکتیوهای بررسی شده را به نمایش می­ گذارد.

تأثیر پرسپکتیو در طراحی آناتومی انسان

علاوه بر کاربرد پرسپکتیو در ژرفانمایی فضای سه ­بعدی در سطح دو بعدی، که بر اثر آن تمام موارد از جمله افراد، هر چه دورتر باشند، کوچک­تر دیده می­ شوند (تصویر 11)، پرسپکتیو در طراحی آناتومی یک فرد نیز از انواع مختلفی از پرسپکتیو می­ توان استفاده کرد. به تصویر 12 توجه کنید. نمونه­ هایی از کاربرد پرسپکتیو در طراحی آناتومی، در این تصویر به نمایش گذاشته شده است.

ابتدا نکته ­ای در تصویر 11 وجود دارد که بهتر است بررسی کنیم و آن نکته این است که از آنجا که پرسپکتیو در طراحی آناتومی دید ناظر خط افق در راستای چشمان ناظر قرار دارد، افراد دیگر در فواصل مختلف، با فرض اینکه قد یکسانی با ناظر دارند، سر آن­ها باید بر روی خط افق قرار گیرد.

در صورت کوتاه ­تر بودن قد فردی نسبت به ناظر یا در حالت نشسته، سر او در زیر خط افق خواهد بود. به همین ترتیب در صورت قد بلندتر نسبت به ناظر و یا قرار گرفتن در بلندی، سر فرد بالای خط افق قرار می­ گیرد.

تا اینجا مقدمه­ ای بود برای موضوع اصلی که “پرسپکتیو در طراحی آناتومی انسان” می­ باشد. تمامی توضیحات بالا از انواع پرسپکتیو به کمک دانش شما از آناتومی بدن انسان، مجموعه ­ای مورد نیاز برای رسیدن به مهارت طراحی فیگور می­ باشد.

در تصویر 12 می­ بینید که از دید ناظر و کاملا روبرو در پرسپکتیو یک نقطه ­ای تمام تناسبات بدن، به همان صورت واقعی خود ترسیم می­ شوند. اما برای ترسیم حالتی که از بالا و یا پایین به همان فرد که بدن او کاملاً روبرو با ما قرار گرفته نگاه می­کنیم، از حالت دو نقطه‌ ای پرسپکتیو در طراحی آناتومی استفاده می ­کنیم.

از دید پرنده پرسپکتیو در طراحی آناتومی، سر فرد نسبت به تناسب واقعی بزرگتر و پاهای وی کوچکتر از حالت طبیعی خود خواهد بود. اما از دید مورچه این موارد برعکس خواهد بود. حال اگر همین فرد در حالت مایل در روبروی ما بایستد، در دید ناظر بدن این فرد در پرسپکتیو دو نقطه ­ای افقی ترسیم خواهد شد. تا اینجا توضیحات داده شده در این پاراگراف را در تصویر 12 مشاهده می­ کنید.

اما اگر فرد در همین حالت مایل نسبت به ما قرار داشته باشد و ما از دید مورچه و یا دید پرنده به وی نگاه کنیم چگونه باید او را ترسیم کنیم؟ در این صورت همانند تصویر 13 می ­توانیم از حالت سه نقطه ای پرسپکتیو در طراحی آناتومی استفاده کنیم. این تصویر از دید پرنده ترسیم شده است.

در صورتی که از درون یک آینه­ ای منحنی به یک فرد نگاه کنیم نیز از پرسپکتیو در طراحی آناتومی که دارای خطوط منحنی ترسیم می­ شوند، همچون پرسپکتیوهای چهار نقطه ­ای یا پنج نقطه ­ای می ­توان استفاده کرد (تصویر 14).

نمود پرسپکتیو در طراحی آناتومی و نگارگری ایران

در نگارگری قدمایی ایرانی همان­طور که در ابتدای مقاله گفته شد، قواعد پرسپکتیو به این شکل دقیق و علمی رعایت نمی ­شد اما با پیدایش سبکی جدید که نگارگری معاصر نامیده شد، این دانش در طراحی وارد شده است. هنرجویان علاقه­ مند به یادگیری “اصول طراحی آناتومی بدن انسان” در نگارگری معاصر، می­توانند برای یادگیری این اصول، در دوره‌­ی مجازی استاد سمیه رشیدی با همین نام ثبت نام کرده و از نکات آموزشی بهره ­مند شوند.

نگارنده: آتوسا شعبانی

سئو شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند