4 مورد از سبک های نقاشی ایرانی
با پیدایش اصول و قوانین متفاوت هنر نقاشی، سبک های نقاشی ایرانی نیز تغییراتی داشته اند. یکی از زیبا ترین فعالیت های هنری از قدیم الایام تا به امروز، نقاشی و آموزش مجسمه سازی بوده است. این هنر در دوران مختلف دست خوش تغییراتی بوده است.
در ادامه مقاله قصد داریم سبک های نقاشی ایرانی را معرفی کنیم. با ما در ادامه مقاله همراه باشید.
نظر استاد سمیه رشیدی راجع به معنی و مفهوم هنر نقاشی
نگارگری یا نقاشی ایرانی یا پیکره نگاری یا مینیاتور ، سه زیر مجموعه یا شاخه های اصلی دارد ؛ تذهیب ، تشعیر و گل و مرغ . کسانی که دنبال زیرشاخه های نگارگری هستند، باید اول با هنر نگارگری آشنا شده و بعد سمت علاقه خود بروند . نتیجه این کار ساده شدن قوائد نگارگری برای دانشجویان ساده میشود و راحت تر میتوانند در یکی از زیر شاخه های نگارگری ، فعالیت کنند.
با آکادمی رشیدی همین الان آشنا شو ! دوره های مختلف این آکادمی برای یادگیری نقاشی چه چیزهایی هستند؟
فهرست مطالب
سبک سنتی
طراحی سنتی به صورت نمایشی از طرح‌ها و نقش‌های خیالی، با استفاده از خطوط یا رنگ‌های خالص و درخشان روی سطوح مختلف با استفاده از ابزارهای مخصوص، به صورت تزئینی و کاربردی صورت می‌پذیرد. این طراحی‌ها به عنوان طراحی سنتی شناخته می‌شوند.
طراحی سنتی و سبک‌های نقاشی سنتی ایرانی بر اساس دانش و الهام‌گیری از جلوه‌های طبیعت و با تأکید بر حس و درک هنرمند، در چارچوب خاصی انجام میشود و به موضوعات مذهبی، حماسی، عرفانی، تخیلی و غیره پرداخته میشود.
آثار نقاشی و طراحی سبک سنتی به سه گروه نگارگری، تذهیب و تشعیر تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی این سه گروه می‌پردازیم.
نگارگری در سبک سنتی
نگارگری ایرانی، یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین سبک‌های نقاشی ایرانی است و به نقاشی‌هایی اطلاق میشود که محصول خیالات و رویاپردازی هنرمند است و روح او در عالم معنا می‌گردد. هنرمند در تلاش است تا با سفر در عالم معنا، آنچه را با روح خود تجربه می‌کند را به تصویر بکشد.
نگارگری معمولاً هنری ظریف و ریز است و معمولاً به منظور تصویرسازی کتب ادبی، تاریخی، علمی، پزشکی یا مذهبی تولید میشود. همچنین ممکن است به صورت دیوارنگاره بر روی دیوارها نقاشی شود.
هنر نگارگری در چندین مکتب انجام میشود که عبارتند از: مکتب سلجوقی، مکتب بغداد، مکتب تبریز، مکتب شیراز، مکتب جلایری، مکتب هرات، مکتب بخارا، مکتب قزوین، مکتب اصفهان و مکتب قاجار. این مکتب‌ها هر یک به سبک و ویژگی‌های خاص خودشان دارند و نمایانگر تأثیرات فرهنگی و تاریخی در هنر نگارگری ایرانی هستند.
باستان شناسان در سال های اخیر در مناطق کوهستانی لرستان به غار هایی دست یافتند که دیوار های آن به دست انسان های غارنشین نقاشی شده است و اکنون نکات مهم فراوانی را بر ما آشکار می سازد.
هنر تذهیب
کتب مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، قرآن و جنگ‌های هنری از خط‌های زیبا بهره می‌برند.
تذهیب، بخشی از سبک‌های نقاشی ایرانی است که در گذشته برای زینت‌بخشی حاشیه‌های کتب تاریخی و مذهبی، به ویژه قرآن کریم، به کار می‌رفت. این هنر از دوران قبل از ظهور اسلام در ایران شایع بوده است، اما به دلیل عدم حمایت و کمبود هنرمندان فعال در این زمینه، امروزه به یکی از مهمترین هنرهای حوزه تجسمی که دستخوش نادیده‌گرفته شدن است، تبدیل شده است.
هنر تذهیب جزء ظریف‌ترین هنرهای ایرانی است. این هنر در کنار هنرهایی مانند نگارگری، میناکاری، خاتمکاری و مرصعکاری به عنوان اصیل‌ترین هنرهای ایرانی شناخته میشود. تذهیب زیرمجموعه‌ای از هنرهای تجسمی است و به طور کلی طرح‌های آن را بر اساس سه الگوی زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
- نقوش اسلیمی
- نقوش ختایی
- نقوش مشعر (تشعیر)
آغاز هنر تذهیب را از دوران ساسانی می‌دانند؛ اما این هنر در دوره‌های قاجار، تیموری و صفوی نیز شایع بوده و پس از اسلام نیز در اختیار حکومت‌های اسلامی قرار گرفته است.
در هنر تذهیب حاشیه، از نقوش تزیینی تنها در کادربندی صفحات کتب، تابلوها یا عکس‌ها استفاده میشود. تزئینات قرآنی، دیوان اشعار و کتب تاریخی از مهمترین آثار تذهیب حاشیه هستند. خطوط طراحی و نقش‌ها در تذهیب حاشیه دقت و ظرافت بالایی دارند و رنگ‌ها با متن یا تصویر هماهنگ می‌شوند. در صنعت چاپ نیز از این شاخه‌های سبک نقاشی ایرانی به طرز گسترده‌ای استفاده میشود.
هنر تشعیر
هنر تشعیر، یکی از انواع صنایع دستی و سبک‌های نقاشی ایرانی است که در بین هنرهای ظریف و تزئینی قرار می‌گیرد. این هنر در ابتدا برای تزئین نسخه‌های خطی کتاب‌ها، مرقعات و نمونه‌های نگارگری استفاده می‌شد، اما اکنون این هنر کلاسیک ایرانی در ساخت ظروف تشعیر و نقش زنی روی سایر سطوح مانند در و دیوار و پرده‌ها نیز به کار می‌رود.
در ساختن تشعیر، طرح‌ها و نگاره‌هایی با موضوعات گوناگون استفاده میشود. این طرح‌ها معمولاً شامل صخره‌ها، حرکات ابر و باد، درختان متنوع، حیوانات خیالی و افسانه‌ای مانند سیمرغ و اژدها، حیوانات وحشی در حال جست و خیز، پرندگان و حیوانات کوچک با قلم اندازی‌های استادان و استفاده بی‌دریغ از طلای ناب هستند.
بعد از ورود اسلام به ایران، سلسله‌های ایرانی تلاش‌هایی برای ترویج و پیشرفت فرهنگ و هنر ایرانی داشتند. در دوره سلجوقیان، هنر درخشانی داشت و هنرمندان مورد توجه و احترام قرار داشتند. در این عصر، هنرهای معماری، فلزکاری، نقاشی، تذهیب، تشعیر، صحافی و سایر هنرهای مربوط به کتاب‌آرایی رونق یافتند.
هنر تشعیر اصلاً مرتبط با رابطه بین تذهیب و تصویر است. شیوه جدیدی در تشعیر بعداً ظاهر شد که برای نخستین بار از تصاویر انسان نیز در تزئین و آراستن استفاده شد. در دوره سلطان احمد جلایر، آثاری با تصاویر انسان، فرشتگان و جانوران بسیار دیده میشود.
نقوش تشعیر ایرانی اسلامی در اصل به دو گروه نقوش هندسی و نقوش گیاهی تقسیم می‌شوند. در تذهیب و تشعیر، این دو گروه نقوش معمولاً با یکدیگر ترکیب شده و ترکیبی بی‌نظیر، زیبا و متعادل را به وجود می‌آورند. نقوش هندسی ایرانی اسلامی به طور عمومی به آنها گره گفته میشود و نقوش گیاهی ایرانی – اسلامی به آنها اسلیمی می‌گویند.
گل و مرغ در سبک های نقاشی ایرانی
نقاشی گل و مرغ، یکی از سبک‌های قدیمی نقاشی ایران است که موضوع آن شامل گل‌ها، برگ‌ها و پرندگانی مانند بلبل و گاهاً پروانه است.
گفتگوی عاشقانه گل و مرغ به تسبیح گویی خداوند و ذکر حق تشبیه میشود. در نقاشی گل و مرغ، ایجاد هماهنگی و توازن بین عناصر نقاشی بسیار ظریف است. حضور پرنده در تصویر الزامی نیست، اما در صورت وجود، به صورت انتظاری صبورانه برای شکوفایی گل و برقراری عشق با آن نقاشی میشود.
از نظر تاریخی، ترکیب گیاهان و پرندگان از زمانی که ترسیم گیاهان با طرح‌های هندسی متوقف شد، آغاز شد. گل‌ها و گیاهان با ساختار حلقه‌ای و پرپیچ و تاب خود، میتوانند طرح‌های هندسی را قبول کنند، اما پرندگان به دلیل نرمی بدنشان به طرح‌های غیرهندسی نیاز دارند.
در بیشتر تصاویر گل و مرغ در نگارگری، گل‌های سرخ و صدبرگ با استفاده از طیف رنگ سرخ بر روی زمینه سفید یا بدون رنگ نقاشی می‌شوند. رنگ سرخ نمادی از مهر، زمین و کیفیت خورشید در لحظه بالاترین مقدار (غروب) است.
مرغ در نقاشی گل و مرغ به صورت انتظاری صبورانه برای شکوفایی گل تصویر میشود. مرغ‌ها به عنوان نماینده‌ای از همه موجودات زنده، در این نقاشی به صورت نشسته بر شاخه حضور دارند و بیشتر در حالت آرامش قرار دارند، حتی گاهاً چشم‌هایشان بسته است؛ این نماد آرامش و وجود در کنار معشوق را منتقل می‌کند. در بیشتر سبک‌های نقاشی، مرغ نقاشی میشود و به عنوان نمادی مفهومی به ذهن بیننده می‌آید.
سبک نقاشی قهوه خانه ای
نقاشی قهوه خانه‌ای از دیگر سبک های نقاشی ایرانی که نوعی نقاشی روایی رنگ روغنی با مضمون های رزمی، مذهبی و بزمی است که در دوران جنبش مشروطیت بر اساس سنت های هنر مردمی و دینی و با اثرپذیری از نقاشی طبیعت گرایانه رایج آن زمان به دست هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد خاستگاه و زمینه ساز این هنر نقاشی سنت کهن قصه خوانی، مرثیه سرائی و تعزیه خوانی در ایران بوده است و تاریخچه آن به قرن ها پیش از پدید آمدن قهوه خانه می رسد.
نقاشی قهوه خانه ای مکتب قاجار بازتاب فرهنگ اصیل و سنتی ایران در سبک های نقاشی است و به رعایت تکنیک ها و اسلوب خود جوش ایرانی تکیه دارد. به‌طور کلی در موضوع های دیگر نقاشی در اوایل مکتب قاجار گرایش به هنر پیش از اسلام و خالص ایرانی را می بینیم و تأثیرپذیری از فرنگ نیز در این دوره ناشی از اواخر دوره ی صفوی است.
برای بیان ویژگی های سبک های نقاشی قهوه خانه ای باید این نقاشی ها را به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول دارای ویژگی های کلی است که بیش تر از نقاشی های سبک سنتی ایران پذیرفته است. در این سبک نوآوری هایی پدید آمده که باعث تمایز آن از دیگر سبک های نقاشی مکتب قاجاری است. این ویژگی ها مختص نقاشی های علی رضا قوللر آغاسی و حسین قوللر آغاسی و شاگردان او است اگرچه گاه در نقاشی های محمد مدبر هم دیده می شود.
دسته دوم نقاشی هایی است که علاوه بر رعایت ویژگی های عمومی سبک های نقاشی ایرانی سنتی، از نقاشی غرب نیز تأثیر پذیرفته است که نمونه های آن را می توان در آثار محمد مدبر و شاگردانش دید.
نقاشی سقاخانه‌ای از سبک های نقاشی ایرانی
مکتب سقاخانه، مکتبی هنری بود که در دهه “۱۳۴۰ شمسی” در ایران شکل گرفت. در جریان درگیری های سنت گرایان و مدرنازیاسیون سبک های نقاشی ایرانی در حالی که مکتب رایج در زمینه بین المللی، هنر مردمی یا پاپ آرت در حال گذر و پایان دوره خود بود، تعدادی از هنرمندان نوآفرین ایرانی، مکتب تازه ای را تاسیس کردند که تأثیر بزرگی بر تحولات هنر معاصر ایران، سبک های نقاشی و حتی خلق عرصه خوشنویسی را از خود بجا گذاشت.
این مکتب بعدها به نام مکتب سقاخانه مشهور شد. اولین بار کریم امامی در معرفی آثار حسین زنده رودی نام “سقاخانه” را به کار برد.
وی در فهرست آثار نقاشان مکتب سقاخانه که در سال “1356 شمسی” به چاپ رسید، این طور نوشت”مکتب ملی سبک های نقاشی، پیش از ظهور سقاخانه‌ای ها یک رویای دست نیافتنی بود.” سقاخانه ای ها نشان دادند که با استفاده از ابزار و مواد شناخته شده دم دست خیلی آسان‌تر می توان به این مکتب رسید.
مکتب سقاخانه دارای عمر چندان طولانی‌ای نبوده است. با این مکتب، شرایط به روی کار آمدن انواع گرایش های تزیینی هموار شد. رویین پاکباز در مقاله ای از کتاب “ایران و مدرنیته” به نوعی هدایت و حمایت از مکتب سقاخانه را به حکومت وقت منتسب می کند.
نقاش هایی که به نام هنرمند مکتب سقاخانه‌ای مشهور و معروف شده اند، ارتباط کار گروهی و منسجمی با یک دیگر نداشتد و شباهت آثار آن ها در سبک های نقاشی و ایرانی بودن آثارشان اتفاق افتاد و هر یک از این هنرمندان به صورت انفرادی به تجربه می پرداختند که زیاد مؤثر نبود.
دوره های استاد سمیه رشیدی
خانم سمیه رشیدی ، کارشناس نگارگری (مینیاتور، تذهیب، گل ومرغ ، تشعیر) با ۲۱ سال فعالیت هنری در زمینه نگارگری و همچنین ۱۸ سال آموزش اصولی نگارگری ؛ گواهینامه و مهارت هایی مثل گواهینالمه صنعتگر رشته تذهیب از سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، کارت مربیگری از سازمان فنی و حرفه ای کشور ، گواهینامه مهارت تذهیب از سازمان فنی و حرفه ای کشور و … کسب کرده است . سمیه رشیدی برای ترویج هنر نگارگری ، دوره های متعددی همچون :
- دوره های طراحی
- دوره های رنگ
را برای علاقه مندان به هنر نگارگری ، تذهیب ، تشعیر و گل و مرغ تهیه کرده است .
دوره طراحی شامل ۶ ترم اصول طراحی ذهنی کاملا تخصصی از ساده به سمت پیچیده می‌باشد.
- اصول طراحی ذهنی طبیعت در نگارگری
- اصول طراحی ذهنی پرندگان در نگارگری
- اصول طراحی ذهنی چهره در نگارگری
- اصول طراحی ذهنی آناتومی
- اصول طراحی ذهنی لباس و اشیا در نگارگری
- اصول طراحی ذهنی حیوانات در نگارگری
دوره رنگ نیز شامل ۶ ترم و نکات کاملا تخصصی و اصولی می‌باشد .
- فون زمینه
- اجرای پرتره به سبک شخصی
- تکنیک رنگ گذاری تخت
- تکنیک آبرنگ
- قلم گیری
- پرداز
برای اطلاعات بیشتر ، میتوانید به آکادمی رشیدی سر بزنین .
نوشته شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند.
دیدگاهتان را بنویسید