معرفی رضا مافی نقاش ایرانی

رضا مافی (زاده 5 آذر ۱۳۲۲ و درگذشته 4 مهر ۱۳۶۱) خوشنویس مشهور و از چهره های بسیار تأثیرگذار در هنر معاصر ایران است. او به عنوان یکی از هنرمندان پیشگامی شناخته می شود که خوشنویسی را به دوره معاصر معرفی کرد و در ترویج این تکنیک مشارکت داشت. در ادامه به معرفی و زندگی نامه کامل این هنرمند نامدار می‌ پردازیم با ما در آکادمی رشیدی همراه باشید.

زندگینامه رضا مافی

رضا مافی در سال 1322 در مشهد متولد شد. شغل پدرش ساختن نقوش پیچیده روی طلا بود که او در این هنر زیبا تبحر داشت. در نتیجه رضا در سنین جوانی به تحصیل در رشته خوشنویسی پرداخت. با توجه به اینکه برادر بزرگ‌ترش میل به نقاشی داشت و شیفتگی عمیقی به هنرهای تجسمی داشتند، این ویژگی خانوادگی تأثیر عمیقی بر مسیر زندگی بعدی رضا گذاشت.

رضا مافی در سال‌های نوجوانی در یک مغازه گلدوزی به تزیین منسوجات مخملی با نقش‌های زینتی و مذهبی مشغول بود. این امر به او امکان داد تا درک کاملی از کاشی کاری های پیچیده، گچ بری، خوشنویسی و طرح های عربی که در ساخت و ساز مساجد و بناهای مشهد به کار رفته بود به دست آورد.

رضا در سال 1343 در انجمن خوشنویسان ایران زیر نظر «حسین میرخانی» از مربیان ممتاز این مؤسسه به تحصیل هنری پرداخت. متعاقباً با تقلید از شیوه نگارش “میرزا غلامرضا اصفهانی”، خطاط رسمی دوره ناصرالدین شاه، کار خود را تقویت کرد. برخلاف معاصرانش، رویکرد رضا مافی به خوشنویسی بیشتر در جهت تقلید از آثار پیشینیان بود. رضا تمایل زیادی به تلفیق خوشنویسی با نقاشی داشت. علیرغم عمر نسبتاً کوتاه خود، او هنرمندی بسیار پربار بود و آثار متعددی در قلمرو خوشنویسی، نقاشی و تلفیق این دو از خود به جای گذاشت.

خط نستعلیق رضا مافی با ظرافت و زیبایی اجرا شد و تحسین هنرمندان همکارش را از همان ابتدا به خود جلب کرد. این امر از استقبال از نمایشگاه اولیه او در موزه ایران باستان در سال 1346 مشهود بود. رضا نیز مانند بسیاری از خوشنویسان عصر خود، به چشم اندازهای تجاری صنعت خود کشیده شد. او در کنار کار به عنوان یک گرافیست سنتی، سفارشات خوشنویسی را برای چاپ بازاری نیز بر عهده گرفت.

رضا مافی تلاش کرد تا حیثیت کمرنگ خوشنویسی را در انظار عمومی احیا کند. این تعهد قاطعانه در زمانی که هنرمندانی مانند “زنده‌رودی” و دیگر نقاشان نامدار جنبش سقاخانه توجه عموم را نسبت به هنرهای سنتی جلب می‌کردند، در ذهن او تثبیت شد.

وی اگرچه با رویکرد و روش زنده‌رودی آشنا بود، اما دیدگاهی متمایز نسبت به نقش خوشنویسی در هنر داشت. برای او، خوشنویسی نباید صرفاً به عنوان یک عنصر تزئینی یا فرعی در یک نقاشی عمل کند. او بر این باور بود که خوشنویسی سنتی ایرانی، به ویژه سبک های سیاه و سفید، پتانسیل این را دارد که به عنوان موضوع اصلی و نقطه کانونی یک نقاشی عمل کند. ارضا مافی قصد داشت ظرفیت نهفته خوشنویسی را در نقاشی آشکار کند و بار دیگر آن را به منصه ظهور برساند.

رضا در پی آن بود که خوشنویسی را به گونه ای احیا کند که بر میراث چند صد ساله آن بنا شود، زیرا او آن را گنجینه ای می دانست که در محافل هنر معاصر نادیده گرفته شده و مورد غفلت قرار گرفته بود. رضا مافی متعهد به حفظ اصول دقیق سنتی آن بود و در عین حال بررسی کرد که چگونه این تکنیک می تواند در چارچوب هنر مدرن تجدید و دگرگون شود. او به عنوان پیشگام در این احیای سنتی، روش های مختلفی را به کار گرفت و در تلاش برای رسیدن به این هدف ثابت قدم ماند.

سبک خوشنویسی زیبا و جذاب رضا مافی با استفاده از محتوای عمیق و پرمعنی برجستگی پیدا کرد. رضا پس از موفقیت خود با نقاشی هایی که خط و شعر را با هم ترکیب می کردند تا جلوه ای دوگانه ایجاد کرد، تمرکز خود را به تمرین سیاه‌قلم تغییر داد و نمایشگاه هایی ترتیب داد که ترکیب های سنتی این سبک را به نمایش گذاشت. سیاه‌مشق‌های رضا از نظر شکل شبیه کارهای زنده‌رودی و پیلارام بود، زیرا همگی از یک منبع استخراج می‌شدند. از نظر پرداخت و کیفیت خوشنویسی نیز آثار پیلارام و افجه‌ای منسجم و هم تراز بودند.

رضا مافی با خطوط برجسته خوشنویسی خود روی سرامیک های رنگی آزمایش کرد و در این رسانه به موفقیت چشمگیری دست یافت. در طول نمایشگاه دیگری، او طرح‌هایی با قلم را روی بوم سفیدی به نمایش گذاشت، جایی که خط شکسته‌ای حاوی شعری با حس آزادی افسارگسیخته روی صفحه نقاشی شده بود. در بازی قلم و مرکب ابتدا حروف نمایان می شدند، اما با رقصیدن قلم با حرکتی جذاب و آهنگین، تداوم خط مرکب در پس زمینه سفید بوم شکسته شد. حرکات سریع قلم بقیه شعر را دنبال می کرد و یک بار دیگر در دوبیتی مکث می کرد تا به سطر پایانی جهت دهد.

نمایشگاه نقاشی های خوشنویسی رضا مافی در گالری سیحون، لحظه ای مهم در تاریخ این هنر را رقم زد. برای اولین بار، خوشنویسی که قبلاً به عنوان یک هنر سنتی در نظر گرفته می شد، با تکنیک های نقاشی مدرن آمیخته شد و تلفیقی هنری منحصر به فرد و بدیع را ایجاد کرد.

رضا که هم خوشنویس بود و هم نقاش، پیشگام رویکرد و روش جدیدی در هنر معاصر ایران بود که ترکیبی از این دو هنر بود. سبک نوآورانه او تا به امروز دوام آورده و طرفداران زیادی پیدا کرده است. رضا مافی در سال 1358 نمایشگاهی را در باغ فردوس تهران برگزار کرد که با استقبال زیادی روبرو شد. او شعرهای انقلابی شاعران فداکار آن دوران را با خط سودای خود به تصویر کشید و نمایشی قدرتمند و خاطره انگیز از آثار آنها خلق کرد.

آثار رضا مافی

رضا مافی در طول 39 سال زندگی خود بیش از 800 تابلوی نقاشی تولید کرد و آثارش در حدود 50 نمایشگاه در داخل و خارج از کشور به نمایش درآمد. این نمایشگاه ها در کشورهایی مانند فرانسه، پاکستان، بلژیک، ترکیه، یوگسلاوی، انگلستان، سوئیس و ایتالیا برگزار شد و توجه بسیاری از علاقه مندان به هنر را به خود جلب کرد.

رضا در طول فعالیت نسبتاً کوتاه خود مجموعه قابل توجهی از آثار سیاه‌مشق را تولید کرد. او با قلم و جوهر نی، به شکلی نوآورانه و منحصر به فرد به بررسی فرم های جدید روی بوم پرداخت و از استفاده از قلم مو اجتناب کرد. تسلط رضا مافی بر انواع سبک‌های خوشنویسی از جمله نستعلیق، شکسته، ثلث، تعلیق و رقاع، او را قادر ساخت تا زیبایی نهفته در سیاهی خط را آشکار کند و روحی تازه و جان بخش به آن ببخشد. استفاده نوآورانه او از این سبک ها روی بوم به او اجازه داد تا زیبایی منحصر به فرد و فریبنده ای خلق کند.

کارنامه هنری رضا نیز شامل نقاشی های سه بعدی و برجسته بود. او این اثر را با حک کردن حروف و کلمات بر روی یونولیت یا پلاستوم به دست آورد که در نتیجه مجموعه‌ای متنوع از ترکیب‌های اصلی و چشمگیر به وجود آمد. رضا مافی پس از حک کردن حروف و کلمات روی یونولیت یا پلاستوم، سطح کار را با مواد لعابدار می پوشاند تا جلوه ای از سرامیک ایجاد کند. او گاهی اوقات از گچ استفاده می‌کرد تا بافتی منحصربه‌فرد برای مخاطب ایجاد کند.

رضا مافی علاوه بر تلاش‌های هنری‌اش، سفرهای زیادی به کشورهای آسیا و اروپا برای تحقیق و آنچه از آن به عنوان «سفر و مطالعه» در حوزه هنرهای شرقی یاد می‌کرد، داشت. این سفرها به او اجازه داد تا افق های هنری خود را گسترش دهد و با سنت های مختلف فرهنگی و هنری آشنا شود.

درگذشت رضا مافی

در 1 مهرماه 1361 رضا در اوج موفقیت هنری خود هنگام سوارکاری از اسب سقوط کرد و دچار خونریزی مغزی شد. وی در 4 مهر 1361 چشم از جهان فروبست و در حرم عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد. درگذشت نابهنگام او ضایعه بزرگی برای جامعه هنری ایران بود.

نوشته شده توسط شرکت دیجیتال مارکتینگ فیبی لند.